مدیریت تحقیقات علمی دانشگاه کاتب در ادامه برنامه های علمی و آموزشی این بار نشست علمی ” تجربه دموکراسی در افغانستان ” را با همکاری دپارتمنت علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی برگزار کرد.
این نشست به روز چهارشنبه مورخ 14 قوس 1397 در سالن اجتماعات شعبه ماستری با حضور فضل احمد معنوی ” رئیس سابق کمسیون مستقل انتخابات “، دکتر سردار محمد رحیمی ” معین سواد آموزی وزارت معارف افغانستان ” ، دکتر محمد موسی جعفری ” معاونت علمی-تدریسی دانشگاه کاتب و دکتر ابوالفضل فصیحی ” عضو هیئت علمی دانشگاه کاتب ” برگزار شد. برنامه با تلاوت کلام الله مجید توسط قاری محترم سید مصطفی صابری و پخش سرود ملی کشور عزیزمان آغاز شد. ابتدا ریاست دانشگاه کاتب جناب استاد یوسفی به ایراد سخن پرداختندو ضمن خوش آمد گویی به حاضرین به اهمیت موضوع دموکراسی و مطرح شدن آن در مراکز آکادمیک اشاره کردند. ایشان بر حسب ویژگی های خاص اجتماعی افغانستان سئوالاتی را پیرامون دموکراسی افغانی مطرح کردند که نشست علمی می تواند با پاسخگویی به آنها ابهامات و تعارضاتی را که از فهم دموکراسی در افغانستان وجود دارد را تا حدودی رفع کند. سپس پنل نشست دایر شد و سخنران های این نشست هر یک فضل احمد معنوی با عنوان سخنرانی ” تجربیات برگزاری انتخابات در افغانستان “، دکتر سردار محمد رحیمی با عنوان سخنرانی ” فهم دموکراسی افغانی در تجربه منطقه “، دکتر محمد موسی جعفری با عنوان سخنرانی ” هویت، بینا ذهنیت و تجربه دموکراسی در افغانستان “، و دکتر ابوالفضل فصیحی با عنوان سخنرانی ” دموکراسی سازی وارونه و بحران گذار در افغانستان ” در جایگاه تشریف آورده و پیرامون موضوعات صحبت های جامعی را ارائه کردند.
آقای فضل احمد معنوی سخنان خویش را پیرامون انتخابات و تجربه شان از یک دور ریاست این کمسیون سخن گفتند، ایشان به مشکلات دوره پسا طالبان اشاره کردند و تضاد دموکراسی و تفکر سنتی را ویژگی این دوران برشمردند. بعد از سقوط طالبان و حضور جامعه جهانی در افغانستان دموکراسی نیز هویدا شد و بحث ها در مورد حقوق شهروندی نیز اوج گرفت که در آن زمان هم کسانی بودند که با این موضوع مخالفت می کردند ولی تا حدودی برخی دستاوردها بدست آمد و در مواردی نظیر جندر، موقعیت زنان در جامعه تا حدودی بهتر شد. وی به تشکیل کمسیون انتخابات نیز اشاره کرد و این که افغان ها خودشان تجربه انتخاباتی نداشتند که باعث شده انتخابات درافغانستان همیشه با چالش روبرو شود.
اقای معنوی در پایان خاطر نشان کردند که هنوز هم قوانین انتخاباتی که درست شده تطبیق نمی شود و دولت با فرمان های تقنینی به سوی انتخابات ولسی جرگه رفت و در آینده نیز با همین فرمان های تقنینی به طرف انتخابات ریاست جمهوری خواهیم رفت،
سپس آقای دکتر سردار محمد رحیمی معین سواد آموزی وزارت معارف در رابطه با تجربه دموکراسی افغانستان سخن گفتند. از دید ایشان ما با مجموعه ای از دموکراسی ها در سطح نظام بین الملل مواجه هستیم که چارچوب ارزشی و نهادی شان با هم فرق دارد، در کشورهای جهان سوم مانند افغانستان دموکراسی هدایت شده مشاهده می شود؛ دموکراسی که از بالا به پایین انطباق می یابد. این رویکرد باعث شده است نهادهایی دموکراتیک شکل گیرد و بسیاری از قوانین مانند قوانین مربوط به احزاب، مطبوعات، برابری جنسیتی ایجاد شود ولی با آنکه این قوانین جزو بهترین قوانین در سطح بین المللی محسوب می شوند اما در عمل از لحاظ عملکرد و از ابعاد حقوق بشری و یا هم شفافیت بدترین رتبه را در دنیا داریم. دکتر رحیمی به ماهیت ناسازگار اسلام و دموکراسی نیز اشاره کردند. از منظر وی هیچ تجربه ای در منطقه دیده نمی شود که اسلام با دموکراسی سازگاری داشته باشد مثلا ترکیه که مسلمان ها با لیبرال ها هیچ سازگاری ندارند و هر کدام راه خود را می روند. ایشان به موضوع تاپایداری نظام در کشور اشاره کردند که در یک شب تغییر می کند مثلا نظام سلطنتی در یک شب به جمهوری تغییر شکل می دهد و از نظام جمهوری به نظام دموکراتیک خلق تغییر شکل می دهد و یک شبه به نظام اسلامی تغییر شکل می دهد که این نشان می دهد در این جامعه هیچ ارزش سیاسی پایدار باقی نمی ماند و دوام ندارد یعنی هر طوری که دولت بخواهد مردم خود را با آن وفق می دهد و میتوان از آن به عنوان سازگاری از روی جهل نام برد.
در ادامه آقای دکتر محمد موسی جعفری سخنرانی خویش را پیرامون هویت، بینا ذهنیت و تجربه دموکراسی در افغانستان ایراد کردند. ایشان در نخست اشاره ای کردند به دموکراسی در افغانستان بعد از یازدهم سپتامبر، فهم و درک ما از دموکراسی و هویت ها و اینکه در ذهن ما و شما دموکراسی به چه معنایی تعبیر می شود چرا که طرز فکر ما رفتار ما را تشکیل می دهد و رفتار ما دموکراسی را می سازد و دموکراسی هم وقتی که ایجاد می‌شود رفتار ما را تنظیم می کند. آقای دکتر جعفری با طرح سوالی وارد مبحث اصلی شدند که آیا ما دموکراسی داریم و یا خیر؟ در جواب این سوال ایشان اذعان داشتند که بله ما دموکراسی داریم که متکی بر فهم جمعی ما است. مردم وقتی در بدترین وضعیت سیاسی و امنیتی در انتخابات شرکت می کنند در حقیقت آنها باور به دموکراسی دارند اما دموکراسی را آنطور که در جوامع غربی فهمیمده می شود، نمی فهمند. دموکراسی که در غرب نضج یافته است بیش از هر زمان دیگری پیرامون رفاه اجتماعی و پاسخگویی به شهروندان قوام یافته ست حال آنکه در بیناذهنیت افغانی برگزاری انتخابات حتی در پرتو آینده ای مبهم نیز مشق دموکراسی است. ولی واژه دموکراسی امروز معنای واحدی ندارد و به طور گوناگون تعریف می شود،. بعد از یازده هم سمپتامبر 2001 جامعه ما به یکباره خط بطلانی بر نظام های تجربه شده پیشین کشید و با گذار مستقیم به دموکراسی در معرض هنجارها و ارزش های تجربه نشده قرار گرفت. یعنی تجربه ما، باور و ذهنیت و ارزش های ما خیلی با این نظام سازگار نبود و در حالی که جسم ما نظم نوین را تجربه می کرد اما اذهان ما همچنان در گذشته سیر می کرد.
دموکراسی ما نتوانسته است با تمسک به هویت شهروندی در مسیر درست آن قرار گیرد و در دوران جدید تضاد گفتمان هویت ملی هژمونیک که از جانب حکومت تبلیغ می گردد با هویت های متکثر قومی که ضرورت تبدیل شدن به هویت شهروندی در نظام دموکراتیک را دارند باعث شده است که فهم هویت های متکثر از دموکراسی با نفع قومی معنا یابد. در حقیقت در تمام گفتمان های حکومتی گویا هویت ملی وجود دارد که از آن سخن به میان می آید و پیش فرض گرفته می شود اما در حقیقت مصداق عینی برای چنین هویتی وجود ندارد و بر حسب فهم هویت های چند پاره افغانستان ضروری است که با پذیرش این واقعیت به سمت هویت شهروندی که تمایزها و تبعیض ها در پرتو حقوق شهروندی تقلیل می یابد حرکت کنیم تا در نهایت با تغییر در هویت ها تغییرات بعدی در دموکراسی و کارکرد آن نیز فراهم شود. دکتر جعفری خاطرنشان کردن که اگر ما اعم از حکومت و مردم این مشکل هویتی را به رسمیت بشناسیم و راه حلی برای آن داشته باشیم افغانسنان مکان زیباتری برای زندگی ما و شما است، در آخر صحبت هایشان ایشان از همه بابت حضورشان تشکری به عمل آوردند.
در بخش نهایی این نشست آقای دکتر ابوالفضل فصیحی سخنان خویش را پیرامون دموکراسی وارونه و بحران گذار در افغانستان ایراد کردند. ایشان به گفته های سایر سخنرانان اشاره کردند و گفتند که نظر به آنچه که ایشان درک کردند دموکراسی در تضاد و یا هم در تقابل با ارزش های اسلامی می باشد و ما در تضاد دائمی با دموکراسی هستیم و دموکراسی نمی تواند به طور واقعی در کشور ریشه بگیرد و مدل واقعی برای جامعه افغانستان باشد.. ایشان در مورد موضوع اصلی صحبت هایشان که دموکراسی سازی وارونه است، گفتند که در بحث دموکراسی سازی در جهان سوم مباحث هانتینگتون تا حدودی تقدم داشته است بعد ها ریچارد رز و شین در سال 2001 مقاله ای تحت عنوان “دموکراسی سازی وارونه” را ارائه کردند که معقتد بودند سه موج دموکراسی مد نظر هانتینگون به موج چهارم دموکراسی رسیده است. در حالیکه در موج های اول و دوم دموکراسی سازی، فرایند دموکراتیک شدن بعد از شکل گیری دولت آغاز شده بود اما در موج چهارم بدون اینکه دولت و یا حتی ملت شکل بگیرد دموکراسی سازی تقدم یافته است. میتوان گفت اینجا دموکراسی یک مدلی بوده که ما به ناچار به دنبال آن رفتیم چون سایر گزینه ها جواب نداده است. دکتر فصیحی بیان داشتند که وقتی ما در مورد دموکراسی سازی در کشور صحبت می کنیم مسئله لیبرال دموکراسی به عنوان چشم انداز دور آن مد نظرمان است در حالیکه در کشور مسئله اصلی مسئله بقاِء دموکراسی است. ایشان در مورد مدل های دیگری از دموکراسی صحبت کردند، برای مثال موضوع فدرالیزم به گفته ایشان اصلا نمی تواند کار ساز باشد ، ز یرا فدرالیزم در کشورهای جهان شوم اصلا مدل موفقی نبوده است و موضوع تجزیه نیز هیچ مدل موفقی تاکنون نداشته است و وقتی که تجزیه صورت می گیرد در واقع منازعه دوام پیدا می کند که در اینجا مدلی مثل دموکراتیک می تواند بهترین گزینه برای حل منازعات باشد.
در قسمت پایانی نیز دکتر محمد موسی جعفری حدود پانزده دقیقه وقت را برای مطرح کردن سوالات اشتراک کننده گان و جواب به سوالات توسط سخنران ها اختصاص دادند که پنج سوال از سوی حاضرین مطرح شد که این سوالات توسط سخنران های این نشست علمی پاسخ داده شد.
